Wśród wielu dostępnych rodzajów antykoncepcji mało który wzbudza tyle kontrowersji, co tak zwana tabletka dzień po. Zarówno w sieci, jak i w dyskusji publicznej można napotkać wiele mitów i niedomówień, które wprawiają pacjentki i pacjentów w dezorientację, i mogą wpływać na kształtowanie mylnych przekonań. Co więc wiemy o tabletce po w oparciu o rzetelną, naukową wiedzę? Zapraszamy do lektury artykułu, w którym wszystko wyjaśniamy.
Tabletka dzień po – czym tak naprawdę jest i dla kogo jest przeznaczona?
Tabletka dzień po zwana też antykoncepcją awaryjną, antykoncepcją doraźną czy też po prostu tabletką po to jedna z metod zapobiegania nieplanowanym ciążom. Jest to obecnie jedyny rodzaj antykoncepcji, który stosuje się już po odbyciu stosunku seksualnego. Tabletka po ma postać preparatu hormonalnego w formie pigułki stosowanej doustnie. Obecnie na polskim rynku zakupić można dwa preparaty tego typu:
- Escapelle, oparty na lewonorgestrelu, który należy zażyć do 72 h (3 dni) po stosunku
- EllaOne, zawierające octan uliprystalu, który trzeba przyjąć w ciągu 120 h (5 dni) po stosunku
Jak widać określenie „dzień po” może być nieco mylące. Takie nazewnictwo nawiązuje jednak do faktu, że im szybciej tabletka zostanie zażyta, tym skuteczniej zadziała. Bardzo ważną kwestią dotyczącą stosowania antykoncepcji awaryjnej jest fakt, że nie nadaje się ona do codziennego użytku. Sięgać po nią należy wyłącznie w sytuacjach kryzysowych, a więc gdy nie zostało użyte żadne zabezpieczenie lub nie zadziałało ono prawidłowo (np. doszło do pęknięcia prezerwatywy). Tabletka po może również pomóc ofiarom przemocy seksualnej.
Jak działa tabletka dzień po?
Sposób działania tabletek dzień po to jeden z najbardziej owianych mitami i złą sławą aspekt ich stosowania. Tymczasem prawda jest o wiele prostsza i mniej kontrowersyjna, niż mogłoby się wydawać. Substancje hormonalne zawarte w dostępnych w Polsce preparatach działają przede wszystkim poprzez zahamowanie lub przynajmniej opóźnienie owulacji. Brak uwolnionej komórki jajowej sprawia, że nie może dojść do jej zapłodnienia. Kolejnym efektem, którego można spodziewać się po przyjęciu tabletki, a który również ma utrudnić poczęcie, jest zmiana konsystencji śluzu szyjkowego. Staje się on zdecydowanie bardziej gęsty i lepki, przez co utrudnia plemnikom poruszanie się i dotarcie w głąb jajowodu. Najwięcej wątpliwości wzbudza jednak inne potencjalne działanie antykoncepcji doraźnej. Chodzi o zmianę fizjologii endometrium, czyli błony śluzowej macicy, tak aby uniemożliwić zagnieżdżenie się w niej zarodka. Jak dotąd nie udowodniono jednak, by preparaty dostępne na rynku polskim wykazywały takie działanie.
Czy antykoncepcja awaryjna jest skuteczna?
Dla osób sięgających po ten rodzaj zabezpieczenia najważniejszą kwestią jest jego skuteczność. Jeśli chodzi o tzw. wskaźnik Pearla, mówiący o tym, ile kobiet na sto stosujących tę metodę zajdzie w ciążę, wynosi on dwa. Oznacza to więc, że mamy do czynienia z 2% odsetkiem nieplanowanych ciąż. Należy jednak wziąć pod uwagę, że na skuteczność tabletki po ogromny wpływ będzie mieć prawidłowość ich stosowania. Antykoncepcja awaryjna jest tym skuteczniejsza, im wcześniej zostanie zażyta, a po upływie wyznaczonego czasu (czyli maksymalnie 5 dni w przypadku EllaOne, a zaledwie 3 przy Escapelle) nie można w ogóle liczyć na pożądany efekt. Co więcej, antykoncepcja doraźna stosowana jest doustnie, w związku z czym jej skuteczność będą obniżać podobne czynniki, jak przy innych lekach w formie tabletek, np. wymioty do 3 godzin po jej przyjęciu. Tabletka nie zapobiegnie też owulacji, jeśli już do niej doszło.
Skutki uboczne antykoncepcji awaryjnej
Tabletki dzień po, które można kupić w aptekach, to preparaty, które zanim zostały dopuszczone do obiegu, były szczegółowo badane pod kątem bezpieczeństwa stosowania. Nie należy więc nadmiernie się ich obawiać. Z drugiej strony każdy lek może czasem wywoływać działania niepożądane, nie inaczej jest więc i w tym przypadku. Do możliwych skutków ubocznych zaliczamy m.in.:
- nudności i wymioty
- bóle głowy
- wahania nastroju
- obrzęk i tkliwość piersi
- bezsenność
- bardziej obfita wydzielina z dróg rodnych
- plamienie śródokresowe lub opóźniona menstruacja
Są to jednak rzadkie przypadki. Ponadto należy mieć na uwadze, że antykoncepcji awaryjnej nie powinny stosować osoby będące w ciąży, karmiące piersią, czy też cierpiące na kłopoty z krążeniem lub chorujące na nowotwory hormonalnie zależne.
Jak nabyć tabletkę po?
Tabletka po to lek, który można legalnie nabyć w aptekach. Należy jednak wcześniej zdobyć receptę od lekarza. Jest to pewne utrudnienie dla pacjentek i pacjentów, warto jednak pamiętać o pewnym fakcie, który wpływa na polepszenie sytuacji. Recepta na antykoncepcję awaryjną wcale nie musi pochodzić od ginekologa. Wystawić ją może lekarz dowolnej specjalizacji, a odkąd obowiązującą formą tego dokumentu stała się recepta elektroniczna, zdobyć można ją również przez Internet (np. poprzez serwis Erecept.pl). Dzięki temu łatwiej znaleźć wyjście z kryzysowej sytuacji i móc w razie potrzeby zażyć tabletkę po we wskazanym w ulotce czasie.